Wychowanie fizyczne ma wśród uczniów stosunkowo niską rangę. Jest dla nich nieatrakcyjne - podsumowuje wieloletnią kontrolę NIK.

Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działania ministra sportu i turystyki na rzecz rozwoju wychowania fizycznego i sportu szkolnego realizowane w ramach Strategii rozwoju sportu w Polsce do roku 2015.

W latach 2007-2012 minister sportu i turystyki dofinansował realizację 3445 obiektów sportowych i boisk wielofunkcyjnych, w tym 2604 w ramach programu Moje boisko - Orlik 2012 oraz 534 sal gimnastycznych, 119 lodowisk i 82 krytych pływalni

Podejmował również działania mające na celu popularyzację sportu i upowszechnianie aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. Polegały one na dofinansowaniu zawodów organizowanych przez Szkolny Związek Sportowy i stowarzyszenia sportowe, doskonaleniu nauczycieli, kadry instruktorskiej i trenerskiej oraz organizacji letniego wypoczynku dzieci i młodzieży z uczniowskich klubów i stowarzyszeń sportowych, a także pozalekcyjnych zajęć sportowo-rekreacyjnych.

Minister Sportu i Turystyki nie monitorował jednak postępów realizacji Strategii rozwoju sportu w Polsce do roku 2015 oraz nie dokonywał oceny efektów jej wdrażania. Dokument ten nie został zaktualizowany, pomimo zmiany źródeł finansowania, sposobu realizacji niektórych zadań oraz wprowadzenia nowych programów inwestycyjnych.

Istnieje ryzyko nieosiągnięcia wskaźników rozwoju infrastruktury sportowej określonych w Strategii, w której zaplanowano oddanie do użytku 484 krytych pływalni i 4120 sal gimnastycznych do 2015 r.

Według badań NIK na kolejnych etapach edukacji zmniejsza się aktywny udział dzieci i młodzieży w zajęciach wychowania fizycznego. Przeciętna liczba uczniów zwolnionych z uczestnictwa w tych zajęciach przez dyrektora szkoły (na podstawie opinii lekarza) kształtowała się na poziomie 2 proc. w klasach IV-VI szkoły podstawowej, 5 proc. w gimnazjach, a w szkołach ponadgimnazjalnych wyniosła 12 proc.

Oznaczało to, że blisko trzy tysiące uczniów skontrolowanych szkół było trwale lub okresowo wyłączonych z zajęć wychowania fizycznego. Co piątej szkole uczniowie ci nie byli obecni na zajęciach, co uniemożliwiało uzyskanie wiedzy i umiejętności z edukacji zdrowotnej.

Przedmiot ten jest postrzegany jako nieatrakcyjny. Jedna czwarta uczniów i ich rodziców wyraziła opinię, że udział w zajęciach wychowania fizycznego nie przyczynił się do zwiększenia sprawności fizycznej. W opinii jednej trzeciej uczniów gimnazjów nie uzyskali oni niezbędnej wiedzy, umiejętności i postaw z edukacji zdrowotnej.

Połowa rodziców uczniów z wadami postawy lub otyłością stwierdziła, że udział w zajęciach wychowania fizycznego nie wpłynął na poprawę stanu zdrowia ich dzieci.

W większości szkół wewnątrzszkolny system oceniania z wychowania fizycznego nie pozwalał na obiektywną ocenę osiągnięć uczniów.

Nie sformułowano w systemie wymagań edukacyjnych przedmiotu wynikających z programów nauczania. Nie wskazano również sposobów rozpoznawania postępów sprawności fizycznej (metod, narzędzi i częstotliwości testów), a także nie badano systematycznie tych osiągnięć w cyklu kształcenia.

Dyrektorzy szkół nie prowadzili badania efektów kształcenia z wychowania fizycznego koncentrując swoją uwagę na przedmiotach egzaminacyjnych.

W szkołach, w których w trakcie kontroli NIK stwierdzono niski poziom frekwencji i aktywnego uczestnictwa w tych zajęciach oraz liczne przypadki udzielania zwolnień na podstawie opinii lekarza, dyrektorzy nie badali w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego przyczyn niskiego udziału uczniów w zajęciach i nie podejmowali działań zapobiegających niekorzystnym tendencjom.

W ponad połowie szkół nie podejmowano wystarczających działań służących zapewnieniu uczniom bezpiecznych warunków podczas zajęć wychowania fizycznego. Stwierdzone nieprawidłowości polegały na użytkowaniu obiektów i urządzeń sportowych znajdujących się w wadliwym stanie technicznym oraz nieposiadających odpowiednich atestów i certyfikatów.

Ponadto jedna piąta nauczycieli nie ukończyła szkolenia dotyczącego udzielania pomocy przedlekarskiej. Nie przestrzegano również procedury obowiązującej w sytuacji wypadku na zajęciach wychowania fizycznego

Przyczynami powyższych nieprawidłowości było nieskuteczne sprawowanie nadzoru pedagogicznego przez dyrektorów szkół, nierzetelne wykonywanie swoich obowiązków dydaktycznych przez część nauczycieli wychowania fizycznego, tradycyjne podejście do nauczania przedmiotu nastawionego na sprawność fizyczną uczniów, niezapewnienie nauczycielom kształcenia zintegrowanego i nauczycieli wychowania fizycznego udziału w zewnętrznych formach doskonalenia związanych z wdrażaniem nowej podstawy programowej przedmiotu.

Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działania Ministra Edukacji Narodowej w obszarze wychowania fizycznego w szkołach.

W 2009 r. wprowadzono nową podstawę programową wychowania fizycznego, w której zaakcentowano znaczenie edukacji zdrowotnej dla fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju uczniów oraz konieczność kształtowania aktywności fizycznej i dbałości o zdrowie w ciągu całego życia. W celu uatrakcyjnienia zajęć stworzono uczniom możliwość wyboru form realizacji i tematyki lekcji wychowania fizycznego.

Minister Edukacji Narodowej nie podjął jednak wystarczających działań, aby wesprzeć szkoły we wdrażaniu treści kształcenia nowej podstawy programowej poprzez systemowe doskonalenie zawodowe nauczycieli oraz publikację modelowych programów nauczania. Wprowadzanie nowej podstawy programowej rozpoczęło się we wrześniu 2009 r. bez właściwego przygotowania nauczycieli wychowania fizycznego i nauczania zintegrowanego.

Dopiero w połowie 2012 r. opublikowano poradnik dla dyrektorów i nauczycieli dotyczący metod prowadzenia edukacji zdrowotnej, a w pierwszym kwartale 2013 r. - prawie cztery lata po rozpoczęciu wdrażania podstawy programowej przedmiotu - opublikowano po trzy modelowe programy nauczania przedmiotu dla danego typu szkoły oraz poradnik dla nauczycieli.

Minister Edukacji Narodowej nie monitorował: wdrażania realizacji treści kształcenia nowej podstawy programowej, dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania wychowania fizycznego uwzględniających tę podstawę oraz stosowania zalecanych warunków.

Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działania ministra sportu i turystyki na rzecz rozwoju wychowania fizycznego i sportu szkolnego realizowane w ramach Strategii rozwoju sportu w Polsce do roku 2015.

W latach 2007-2012 minister sportu i turystyki dofinansował realizację 3445 obiektów sportowych i boisk wielofunkcyjnych, w tym 2604 w ramach programu Moje boisko - Orlik 2012 oraz 534 sal gimnastycznych, 119 lodowisk i 82 krytych pływalni.

Podejmował również działania mające na celu popularyzację sportu i upowszechnianie aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. Polegały one na dofinansowaniu zawodów organizowanych przez Szkolny Związek Sportowy i stowarzyszenia sportowe, doskonaleniu nauczycieli, kadry instruktorskiej i trenerskiej oraz organizacji letniego wypoczynku dzieci i młodzieży z uczniowskich klubów i stowarzyszeń sportowych, a także pozalekcyjnych zajęć sportowo-rekreacyjnych.

Minister Sportu i Turystyki nie monitorował jednak postępów realizacji Strategii rozwoju sportu w Polsce do roku 2015 oraz nie dokonywał oceny efektów jej wdrażania. Dokument ten nie został zaktualizowany, pomimo zmiany źródeł finansowania, sposobu realizacji niektórych zadań oraz wprowadzenia nowych programów inwestycyjnych.

Istnieje ryzyko nieosiągnięcia wskaźników rozwoju infrastruktury sportowej określonych w Strategii, w której zaplanowano oddanie do użytku 484 krytych pływalni i 4120 sal gimnastycznych do 2015 r.

Według badań NIK na kolejnych etapach edukacji zmniejsza się aktywny udział dzieci i młodzieży w zajęciach wychowania fizycznego. Przeciętna liczba uczniów zwolnionych z uczestnictwa w tych zajęciach przez dyrektora szkoły (na podstawie opinii lekarza) kształtowała się na poziomie 2 proc. w klasach IV-VI szkoły podstawowej, 5 proc. w gimnazjach, a w szkołach ponadgimnazjalnych wyniosła 12 proc.

Oznaczało to, że blisko trzy tysiące uczniów skontrolowanych szkół było trwale lub okresowo wyłączonych z zajęć wychowania fizycznego. Co piątej szkole uczniowie ci nie byli obecni na zajęciach, co uniemożliwiało uzyskanie wiedzy i umiejętności z edukacji zdrowotnej.

W zbadanym przez NIK tygodniu zajęć w roku szkolnym 2012/2013 nie uczestniczyło czynnie w zajęciach przedmiotu w klasach IV-VI, gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych przeciętnie odpowiednio 15 proc., 23 proc. i 30 proc. uczniów.

Wprowadzenie reformy programowej wychowania fizycznego nie wpłynęło na zwiększenie zainteresowania uczniów przedmiotem. Szkoły w niewielkim stopniu korzystały z możliwości uatrakcyjnienia zajęć wychowania fizycznego poprzez stworzenie oferty uwzględniającej umiejętności i potrzeby uczniów. W niespełna połowie gimnazjów (44 proc.), zaledwie w trzech szkołach podstawowych w klasach IV-VI (15 proc.) i w dwóch szkołach ponadgimnazjalnych (9 proc.) wprowadzono zajęcia do wyboru przez uczniów (sportowe, zdrowotne, taneczne lub w formie aktywnej turystyki).

W badaniu ankietowym 14 proc. uczniów odpowiedziało, że niechętnie uczestniczy w obowiązkowych zajęciach wychowania fizycznego. Na kolejnych etapach edukacji odsetek ten zwiększał się wynosząc 6 proc. w klasach IV-VI szkół podstawowych, 14 proc. w gimnazjach i 19 proc. w szkołach ponadgimnazjalnych.

Wśród powodów unikania zajęć uczniowie wskazywali nieatrakcyjny sposób prowadzenia zajęć przez nauczycieli i względy zdrowotne (odpowiednio 31 proc. i 35 proc. ogółu uczniów).

Najwyższa Izba Kontroli zwraca również uwagę na nieprecyzyjność przepisów prawnych dotyczących uwzględniania wysiłku ucznia w ocenie jego osiągnięć oraz sposobu uzasadniania ustalonej przez nauczyciela oceny z wychowania fizycznego. Brakuje określenia formy i zakresu ujęcia kwestii wysiłku w wewnątrzszkolnym systemie oceniania.