NIK zaapelowała do wójtów i burmistrzów o lepszy nadzór nad urządzaniem, stanem technicznym i bezpieczeństwem korzystania z obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

Izba przedstawiła raport z kontroli obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (dalej: mis-r) w Polsce. Chodzi m.in. o place zabaw dla dzieci, ale także siłownie plenerowe, skateparki, workout parki czy parki linowe.

Jak podkreślono w komunikacie NIK podjęła kontrolę, ponieważ w Polsce brak jest kompleksowych regulacji prawnych, określających wymogi dotyczące budowy i utrzymania mis-r. Polskie Normy, określające szczegółowo wymagania bezpieczeństwa wobec wyposażenia i nawierzchni oraz zawierające wytyczne instalowania, kontroli, konserwacji i eksploatacji mis-r są stosowane dobrowolnie, ponieważ nie przywołują ich przepisy. Kompetencje w obszarze nadzoru są rozproszone.

Nie są też prowadzone kompleksowe statystyki wypadków i urazów u użytkowników obiektów mis-r. Z badań wynika, że na bezpieczeństwo takich obiektów ma wpływ wiele elementów: projekt, wyposażenie, przeprowadzenie rzetelnego odbioru obiektu przed oddaniem do użytkowania i utrzymanie w należytym stanie technicznym i higieniczno-sanitarnym.

Z powodu nieprawidłowości lub niezgodności z wymogami Polskich Norm obniżony był poziom bezpieczeństwa niemal połowy skontrolowanych obiektów mis-r, co stwarzało ryzyko wypadków i urazów u użytkowników. W sześciu przypadkach występowało bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia. Nieprawidłowości powstawały zarówno na etapie budowy, jak i podczas eksploatacji (brak niezbędnych napraw i konserwacji).

Nadal użytkowane są przestarzałe urządzenia, które nie spełniają obecnych standardów bezpieczeństwa. Ponadto nie ma obowiązku zakupu urządzeń posiadających odpowiednie atesty i certyfikaty na obiekty mis-r zlokalizowane poza żłobkami i placówkami oświatowymi.

Nadzór nad bezpieczeństwem jest nierzetelny i nieskuteczny

Inspekcja Handlowa (IH) nie kontroluje wyposażenia przeznaczonego na obiekty mis-r pod kątem spełnienia wymogów bezpieczeństwa. Prezes UOKiK nie ujmował tych zagadnień w okresowych planach kontroli przekazywanych Inspekcji Handlowej z powodu niestwierdzenia istotnych nieprawidłowości podczas dotychczasowych kontroli i braku skarg konsumentów. Wojewodowie też nie wskazywali IH potrzeb w tym zakresie. Sama IH wskazuje, że nie ma prawa kontrolowania urządzeń już zainstalowanych w obiektach mis-r, tymczasem dopiero po zamontowaniu można w pełni ocenić stopień bezpieczeństwa danego urządzenia.

Starostowie w ograniczonym stopniu nadzorują planowaną budowę tych obiektów, co wynika z uprawnień przypisanych administracji architektoniczno-budowlanej, a także nierzetelnej weryfikacji dokumentów. Nadzór ten w ogóle nie jest wykonywany wobec planowanej budowy obiektów małej architektury poza miejscami publicznymi, ponieważ Prawo budowlane nie wymaga uzyskania pozwolenia na ich budowę, ani zgłoszenia budowy.

Powiatowi Inspektorzy Nadzoru Budowlanego nadzorują jedynie budowy realizowane na podstawie pozwolenia na budowę i wymagające uzyskania pozwolenia na użytkowanie, zaś nie nadzorują zgodności z przepisami budowy obiektów mis-r realizowanych na podstawie zgłoszenia robót budowlanych lub bez takiego zgłoszenia, głównie ze względu na niewystarczający poziom zatrudnienia oraz brak informacji o rozpoczęciu i zakończeniu ich budowy.

Wprawdzie gminy przed przystąpieniem do realizacji inwestycji mis-r uzyskują pozwolenia na budowę lub dokonują zgłoszeń budowy obiektów małej architektury, zdarzają się jednak sporadycznie przypadki samowoli budowlanych.

Powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego i państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni przy planowaniu kontroli użytkowanych obiektów mis-r, pomijają ponad połowę z nich, ponieważ nie wiedzą nawet o ich istnieniu. Główne przyczyny to brak obowiązku gromadzenia danych na ten temat w powiatowych inspektoratach nadzoru budowlanego oraz nierzetelne ewidencje prowadzone w powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych.

Przy kontrolach nieprawidłowości stwierdzane bywają niezwykle rzadko (dotyczyły 2% obiektów sprawdzonych w latach 2017-2018). Nadzór budowlany polega głównie na doraźnych działaniach związanych z oceną stanu technicznego urządzeń na wybranych obiektach gminnych, prowadzonych przez pracowników PINB podczas akcji związanych z zapewnieniem bezpiecznego wypoczynku dzieci i młodzieży. PINB rzadko kontrolują, czy właściciele obiektów dopełniają obowiązków dotyczących okresowych kontroli stanu technicznego oraz gromadzenia i przechowywania dokumentacji.

Powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne (PSSE) sprawują także wybiórczy nadzór nad obiektami mis-r. Kontrolują głównie place zabaw przy żłobkach, przedszkolach i szkołach, pomijając obiekty należące do wspólnot mieszkaniowych lub niektóre rodzaje obiektów takie jak skateparki, czy street workout parki. Sporadycznie kontrolują obiekty zarządzane przez spółdzielnie mieszkaniowe. Tu także przyczyną są m.in. niedobory kadrowe, brak określonych procedur i przepisów oraz niedostateczna informacja o obiektach. Parki linowe w zasadzie pozostawały poza kontrolą IH, PINB i PSSE. Kontrola NIK wykazała wiele niezgodności z Polskimi Normami w zakresie ich konstrukcji oraz nieprawidłowości dotyczących konserwacji i eksploatacji.

Właściciele i zarządcy mis-r często dopuszczają do nieprawidłowości w zakresie zapewniania ich należytego stanu technicznego, higieniczno-sanitarnego i estetycznego oraz bezpieczeństwa użytkowania. Stwierdzono je na ponad 60% skontrolowanych przez NIK obiektów. Bywa, że wymagane przepisami kontrole okresowe stanu technicznego obiektów budowlanych w ogóle nie są przeprowadzane. Organy stanowiące gmin często nie uchwalają regulaminów korzystania z obiektów mis-r.

Wnioski

Funkcjonujący system nadzoru nad budową oraz utrzymaniem obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej nie zapewnia w pełni bezpiecznego ich użytkowania. Ustalenia kontroli wskazują na potrzebę wprowadzenia zmian zarówno w sferze legislacyjnej, jak i organizacyjnej. Niezbędna jest również popularyzacja wiedzy o zasadach urządzania i utrzymywania bezpiecznych obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje:

Do Ministra właściwego do spraw budownictwa o podjęcie działań na rzecz:

- doprecyzowania w art. 3 ustawy Prawo budowlane, do jakiej kategorii obiektów lub urządzeń budowlanych winny być zaliczane place zabaw, parki linowe, siłownie plenerowe i inne rodzaje obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej oraz urządzenia stanowiące ich wyposażenie;
- doprecyzowania w §40 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wymagań dotyczących odległości obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej od miejsc niebezpiecznych, takich jak naturalne lub sztuczne cieki oraz zbiorniki wodne, ciągi jezdne inne niż ulice itp., a także zasad ustalania odległości od obiektów wymienionych w tym przepisie;
- wprowadzenia standardów obejmujących kompleksowo zasady budowy, wyposażenia, - zagospodarowania i bieżącego utrzymania w należytym stanie obiektów przeznaczonych do rekreacji takich jak: place zabaw, siłownie plenerowe, skateparki, parki linowe oraz inne o podobnym charakterze, a także zasady ich bezpiecznego użytkowania.

Aktualny nadal pozostaje wniosek o rozważenie wprowadzenia nowych rozwiązań systemowych dostosowujących organizacyjnie i kadrowo organy nadzoru budowlanego do skali oraz zakresów realizowanych zadań nałożonych ustawą Prawo budowlane. Został on sformułowany przez NIK po kontroli Realizacja zadań przez organy nadzoru budowlanego (P/12/079) oraz podtrzymany w informacji o wynikach kontroli Prawidłowość kontroli i skuteczność postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez organy nadzoru budowlanego (P/18/078);

Do organów Inspekcji Handlowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, administracji architektoniczno-budowlanej oraz nadzoru budowlanego o:

- podjęcie - w ramach posiadanych kompetencji - działań zmierzających do zapewnienia skutecznego nadzoru nad budową oraz utrzymaniem w należytym stanie obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, a także nad urządzeniami przeznaczonymi do wyposażenia takich obiektów.

Ponadto organom nadzoru budowlanego i Państwowej Inspekcji Sanitarnej NIK wskazuje na zasadność opracowania wewnętrznych standardów oraz wytycznych prowadzenia kontroli obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, a także publikowania na stronach internetowych inspektoratów i stacji sanitarno-epidemiologicznych informacji dotyczących wymogów bezpieczeństwa i bezpiecznej eksploatacji takich obiektów;

Do burmistrzów, wójtów i kierowników gminnych jednostek zarządzających obiektami małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej o:

- zapewnienie rzetelnego i skutecznego nadzoru nad urządzaniem, stanem technicznym, higieniczno-sanitarnym i bezpieczeństwem korzystania z obiektów małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

Jednocześnie, mając na względzie zapewnienie bezpieczeństwa, Najwyższa Izba Kontroli sygnalizuje potrzebę umieszczania w miejscach przeznaczonych do zabaw i rekreacji regulaminów określających zasady bezpiecznego korzystania z obiektów mis-r. Zwraca także uwagę na zasadność formułowania w zawieranych z wykonawcami umowach obowiązku dostawy urządzeń i wykonania obiektów zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.