Choroba legionistów, zwana też legionellozą to zjawisko znane w branży basenowej/Spa. Profilaktycznie prowadzi się badania wody basenowej na obecność bakterii Legionella pneumophila, należy jednak pamiętać, że obiegi, które nie są w ciągłym użytku, są szczególnie narażone na ich rozwój – może to mieć miejsce np. podczas prowadzenia przerw technologicznych, remontów, czy sezonowych zamknięć obiektów basenowych i hoteli. Obecnie w Polsce zanotowano duży wzrost zakażeń, a niektóre z nich niestety zakończyły się śmiercią. Dlatego przypominamy, jak należy prawidłowo postępować, aby unikać zakażenia wody.


Choroba legionistów, zwana też legionellozą, to postać zapalenia płuc wywołanego przez bakterię Legionella pneumophila i bakterie z nią spokrewnione. Łagodniejszą postacią choroby jest zakażenie dróg oddechowych zwane gorączką Pontiac, czy Lochgoilhead. Choroba zabija 5 – 15% osób zakażonych, zwykle rozwija się 5-6 dni po infekcji, choć może to trwać dłużej. Zazwyczaj rozwija się wskutek inhalacji małych kropel wody (aerozoli) zanieczyszczonych bakterią Legionella, stąd tak ważne jest odpowiednie postępowanie i nadzór nad prawidłową eksploatacją systemów wodnych w obiektach basenowych i hotelowych strefach spa, oraz pokojach dla gości.

U większość osób narażonych na kontakt z bakterią Legionella nie dochodzi do zachorowania i nie potwierdzono przenoszenia się choroby między ludźmi, jednak należy pamiętać, że u niektórych osób ryzyko zachorowania na chorobę legionistów jest wyższe, np. u osób w wieku powyżej 45 lat, palaczy, osób nadużywających alkoholu, osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego lub nerek oraz u osób z niedoborem odporności (w tym osób starszych i dzieci).

Legionelloza nie tylko dotyczy ogółu społeczeństwa, np. podróżnych przebywających w hotelach, czy na basenach, lecz także pracowników – zwłaszcza konserwatorów klimatyzacji, wodociągów, lub pracowników basenów. Istnieją dowody, że na bakterię Legionella mogą także być eksponowane osoby pracujące w miejscach wyposażonych w nawilżacze powietrza, stomatolodzy, pracujący przy eksploatacji podmorskich złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, spawacze, pracownicy myjni samochodowych, górnicy, pracownicy służby zdrowia czy pracownicy zakładów utylizujących ścieki przemysłowe w różnych gałęziach przemysłu, np. celulozowni i papierni.

W celu poprawy poziomu wiedzy na temat epidemiologicznych i mikrobiologicznych aspektów choroby legionistów utworzono w Europie specjalny zespół działający w tym obszarze – pierwotnie pod nazwą EWGLI (European Working Group for Legionella Infections), następnie przeniesiony do Europejskiego Centrum Kontroli Chorób pod zmienioną nazwą Europejska Sieć Nadzoru nad Chorobą Legionistów (ELDSNet). Zespół jednak prawie wcale nie uwzględnił kwestii związanych z ryzykiem zawodowym. Oznacza to, że brak jest rzetelnych danych dotyczących choroby legionistów w środowisku pracy.

Minimalizacja ryzyka - lista kontrolna dla obiektów spa, hoteli i innych miejsc zakwaterowania

Choroba legionistów jest rzadką, lecz poważną chorobą u osób podróżujących, która jednak może prowadzić do poważnych kosztów prawnych u hotelarzy i biur podróży, ponieważ chorobie tej można zapobiec poprzez zastosowanie aktywnych programów kontroli Legionelli w budynkach rekreacyjnych i turystycznych. Choroba ta jest często śmiertelna i rozgłos wzbudzany przez takie przypadki może poważnie zaszkodzić renomie obiektu i całej i branży turystycznej. Stwierdzono, że prawie 900 przypadków choroby legionistów u mieszkańców Europy związane było z pobytem w hotelu lub innym miejscu zakwaterowania wakacyjnego w 2010 r. Obecnie o zakażeniach głośno zrobiło się w Polsce, gdzie w Rzeszowie i okolicach zmarło już kilka osób, kolejne przypadki odnotowano zaś w innych województwach.

Objawy i diagnoza

Choroba zwykle rozpoczyna się do gorączki, dreszczy, bólu głowy i mięśni. Po tym następuje suchy kaszel i trudności w oddychaniu, które postępują do ciężkiego zapalenia płuc. Między 25% a 50% zarażonych pacjentów cierpi też na biegunkę, a około 50% doświadcza splątania lub majaczenia.

Dokładna diagnoza wymaga przeprowadzenia testów laboratoryjnych, które często nie zostaną przeprowadzone, aż do powrotu gościa do domu.

Jak można zarazić się chorobą legionistów?

Chorobą tą zaraża się poprzez wdychanie powietrza zawierającego bakterie Legionella w aerozolu, który może nie być widoczny. Taki aerozol tworzy się z kropelek wody zawierającej te bakterie, powstające w wyniku puszczenia wody z kranu czy prysznica, spłukiwania toalety czy z bąbelków generowanych w basenie, czy wannie Spa. Bakterie mogą żyć i namnażać się w temperaturze od 20°C do 45°C, przy czym ryzyko jest większe w wyższej temperaturze. Występują one w środowisku naturalnym, w rzekach, jeziorach czy wilgotnej ziemi, lecz ich ilość jest zwykle niewielka. Za to wysoką liczebność stwierdza się w nieodpowiednio utrzymywanych sztucznych systemach wodnych.

Warunki sprzyjające rozwojowi bakterii Legionella:

Systemy narażone na występowanie bakterii Legionella:

Czyszczenie i konserwacja wyżej wymienionych systemów także wiążą się z ryzykiem kontaktu z bakterią Legionella.

Jakie obszary w hotelu zagrożone są potencjalnym ryzykiem?

Gdziekolwiek powstają kropelki wody, występuje ryzyko infekcji, na przykład:

Gdzie Legionella może się namnażać?

Te sytuacje i warunki ułatwiają wzrost bakterii Legionella i zwiększają ryzyko infekcji gości hotelowych, odwiedzających i personelu.

Kontrola zagrożenia wystąpieniem bakterii Legionella

Ryzyko wynikające z ekspozycji na bakterię Legionella jest zazwyczaj kontrolowane za pomocą środków zapobiegających namnażaniu się bakterii w systemie i poprzez ograniczanie ekspozycji na kropelki wody i aerozol.

Do środków ostrożności należą:

Oprócz tego pracownicy zajmujący się konserwacją mogą potrzebować środków ochrony indywidualnej.

Jak zredukować ryzyko? (14-punktowa lista kontrolna Europejskiej Sieci Nadzoru nad Chorobą Legionistów)

Ryzyko choroby legionistów można zminimalizować. Każdy hotel, który nie posiada aktywnego programu kontroli wzrostu bakterii zaniedbuje zapewnienie bezpieczeństwa swoim gościom. Taki program powinien składać się z następujących działań:

Testy na bakterie Legionella

Testy powinny być wykonywane zgodnie z ustalonym harmonogramem. Próbki powinny być pobierane jedynie przez wyszkolony personel i najlepiej przebadane w ciągu 24 godz. od pobrania, przez laboratorium akredytowane do testowania wody na Legionellę. Przy czym należy pamiętać, że negatywny wynik testu niekoniecznie oznacza, że hotel lub inny obiekt jest wolny od Legionelli i że nie ma ryzyka.

Dalszych porad odnośnie specyfiki prawidłowego nadzoru i kontroli nad strefami Spa, wykonywanie harmonogramów sanitarnych i planów higieny, systemów dezynfekcji i utrzymania czystości udzielają  eksperci, którzy mogą też przeprowadzić pełną ocenę ryzyka w danym obiekcie spa, oraz hotelu. Kontakt: Portal Basenprof Tel. 604 557 481 e-mail: porady@basenprof.pl